بحران‌آفرینی در کشورهایی از شمال شرق افریقا گرفته تا جنوب غرب آسیا را بنام انقلاب‌ها، خیزش‌ها، و اعتراضات ضد دولتی و درمجموع بهار عرب می‌خوانند؛ که از سال‌های ۲۰۱۰ آغاز گردیده است و تاکنون ادامه دارد؛ که این خیزش‌ها در ابتدا به سقوط دولت‌های تونس، مصر، لیبی و یمن منجر گردید و سال‌های بعد دامنه جنگ تا لبنان، عراق و سوریه رسید که تهاجم پی‌درپی قدرت‌های منطقه وی و غربی را در پی داشت. گذشته از آن به رقابت‌های سنی شیعه دامن زد که تمامی منطقه خاورمیانه را در برگرفت.

تا جایی که معلوم است خطر بروز جنگ و شدت گرفتن تنش‌های مذهبی و فرقه‌یی رقابت‌های ژیوپولیتیکی بر ویژه‌گی‌های این جنگ‌ها سایه افگنده است. طوری که معلوم است اوج‌گیری این جنگ‌ها با دخالت خارجی‌ها زیر نام دموکراسی، رادیکال‌ترین شورشیان را برانگیخته است.

و اما در کشور عربی سوریه با آغاز جنبش نافرمانی مدنی که به قیام بزرگ مبدل گردیده است دوام جنگ داخلی را در پی دارد. درین جنگ خانمان‌سوز در اثر دخالت مستقیم قدرت‌های منطقه وی و دیگر کشورهای مداخله‌گر بیش از یکصدو بیست هزار نفر کشته سونیم میلیون پناهنده و نزدیک به پنج میلیون آواره گردیده است.

این جنگ که گفته می‌شود خطر تجزیه کشور عربی سوریه را در پی خواهد داشت بیش از آن کشورها را به دو طرف درگیر جنگ کشانیده است. به‌طوری‌که کشورهای عربی و غربی در حمایت از شورشیان به تربیت و تجهیز و تمویل آنان پرداخته و در آن‌سوی خط کشور روسیه، ایران بنا به روابط دیرینه با دولت سوریه کمک می‌کنند که اخیراً گرایش بعضی از نهادهای سیاسی عراق نیز به ایتلاف طرفدار دولت سوریه تبارز یافته است. چنانچه روی این موضع‌گیری‌ها ولادیمیر پوتین ریس جمهور روسیه اخیراً اعلام کرد که ماسکو به کمک‌های خود به دمشق علیه شورشیان ادامه می‌دهد. به نقل از اخبار خاورمیانه فیگارو، ایران و حزب‌الله در خط مستقیم جبهه از بشار اسد پشتیبانی می‌کنند. بقول اخبار جام جم و بگزارش ایسنا، امریکا، انگلیس و فرانسه کمک‌های خود را به مخالفان سوری ادامه می‌دهند.

گذشته از همه داعش و القاعده در جبهات جنگ کم از دیگران نبوده‌اند. بنا بگفته جان کری بارک اوباما معتقد است مذاکره با روسیه گام مهم بعدی در تحولات مربوط به سوریه است و ابراز امید کرده است که این گفتگوها به‌زودی انجام می‌شود. بقول خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی، روسیه گفته است که درخواست دولت سوریه را برای اعزام نیروهای نظامی بررسی می‌کند و در واکنش به اظهارات آقای کری گفته که مسکو هم آماده مذاکره با امریکا است.

با توجه به روند مذاکرات قدرت‌های بزرگ بر سر مسایل حاد منطقه وی وجهانی که گذشته‌های نسبتاً طولانی دارد با نتیجه‌گیری از مذاکرات گذشتهُ نه‌چندان دور دریکی از کشورها و شبیه‌سازی این‌گونه مذاکرات در دیگر کشورها بیش‌ازپیش روی نتایج آن شک و تردیدی را به وجود می‌آورد. به‌طوری‌که بیست‌وپنج سال قبل میخاییل گرباچف در یک تعامل فکری بزرگ و برچیدن بساط نظام شوروی سوسیالیستی در اتحاد شوروی سابق معادلات قدرت را در جهان برهم زد.گذشته از آن گرباچوف در یک سازش بیرونی بر سر مسئله افغانستان که منجر به برکناری زنده‌یاد ببرک کارمل رهبر فقید حزب دموکراتیک خلق افغانستان گردید. دیری نگذشته بود که دوستی خود با داکتر نجیب الله را نیز در معرض معامله قرارداد و این در حالی بود که باور و اعتماد داکتر نجیب الله نسبت به گرباچف و دل‌خوش کردن به سراب مصالحه ملی سرانجام، نظام دولتی دموکراتیک، حزب وطن و حیات خودش را در خطر شکست و نابودی قرارداد.

پاکستان و اجیران زرخریدی که در میدان جنگ با دولت افغانستان تاب مقاومت را نداشتند پا به معامله نهادند و لب به مذاکره گشودند؛ که درنتیجه آن طی مذاکرات ۱۹۸۸ ژنیو طرف‌های درگیر در جنگ افغانستان با میانجیگری سازمان ملل متحد فیصله به عمل آمد که به طرف‌های درگیر در جنگ افغانستان کمک‌های نظامی قطع گردد. و اما در عمل معلوم گردید که توافقات ژنیو از طرف اتحاد شوروی سابق و دولت افغانستان به‌صورت یک‌جانبه رعایت و عملی گردید. ولی از جانب غربی‌ها اعطای کمک‌های مالی و تسلیحاتی برخلاف ارزش‌های توافقات ژنیو، هم به دولت پاکستان وهم به مخالفان دولت داکتر نجیب الله ادامه یافت تا حدی که دولت قانونی و دموکراتیک جمهوری افغانستان به سقوط کشانیده شد. حزب وطن از هم پاشید، ریس جمهور داکتر نجیب الله چندی در مقر سازمان ملل متحد پناهنده بود که نه از طرف سازمان ملل متحد ونی هم به‌وسیله گرباچف با نفوذی که داشت در جهت رهایی داکتر اقدام مؤثر روی دست گرفته نشد تا اینکه توسط رادیکال‌ترین عاملان اهداف شوم و شیطانی پاکستانی به شهادت رسید وجهان نظاره‌گر بدار آویختن ریس جمهور قانونی افغانستان بود. اکنون تروریستان، القاعده وداعش و دیگر تندروان و مخالفان دولت سوریه که مردم این کشور را به خاک و خون کشانیده و زیربناهای اقتصادی را منهدم آثار گران‌بها و بناهای تاریخی را نابود ساخته‌اند و دارایی عامه را غارت و نوامیس ملی آن کشور را خلاف ارزش‌های اسلامی و انسانی مورد تجاوز قرار می‌دهند. دولت سوریه در داخل با همکاری بالنسبه مردم و در خارج با کمک‌های ایران و روسیه با مقاومت دلیرانه در مقابل تروریستان داعش، القاعده و مخالفانش با سرسختی ایستاده‌گی می‌کند.

به نظر می‌رسد که خارجی‌ها با توجه به برتری نظامی دولت سوریه گزینه مذاکره را مطرح نموده که طرف توجه همگانی قرار دارد. این همان چیزی است که درگذشته‌ها در جنگ‌های افغانستان، زیر نام نجات از خطر کمونیزم، در عراق دموکراسی، در لیبیا جنبش مردمی و حالا در سوریه نام مقبول مذاکره و تفاهم. بآنکه مذاکره و تفاهم بهترین گزینه راه‌حل بحران‌های کشوری، منطقوی وجهانی می‌باشد، اما آنچه مهم است تطبیق بی‌چون‌وچرای راهبردی مذاکرات است که سرنوشت آتیه کشورها به آن بستگی دارد طوری که پیش‌تر تذکر داده شد، توافقات ژنیو در رابطه به افغانستان یکی از نمونه مثال‌های زنده گزینه مذاکرات برای سوریه می‌باشد؛ که انجام مذاکرات عادلانه برای حل بحران سوریه و تطبیق بی‌چون‌وچرای آن از جانب همه طرف‌های درگیر بدون شک راه را برای رسیدن به صلح نزدیک خواهد ساخت و در غیر این صورت قبول یک‌جانبه فیصله‌ها پیامد ناگواری را به وجود خواهد آورد که فجایع لیبیا، عراق و افغانستان در سوریه تکرار خواهد شد.

بقول تحلیلگران سیاسی، بشار اسد که از پشتیبانی مردمی برخوردار بوده است و مزید بر آن کمک‌های نظامی روسیه و همکاری ایران به دولت سوریه امکانات فراوان بخشیده است تا در برابر جنگ‌آوران و شورشیان در میدان نبرد ایستادگی کند. معلوم است که دولت سوریه از گزینه مذاکره استقبال خواهد نمود. مذاکراتی که در مطابقت با منافع علیای کشورش باشد و تمام طرف‌های درگیر از توافقات حاصله پشتیبانی و پیروی کنند آنگاه نقش طرف‌های ذی‌دخل و قدرت‌های بزرگ جهانی در سرنوشت جنگ و صلح جهانی برجسته گردیده و باورها را به خود جلب خواهند نمود.

 عبدالوکیل کوچی