از نظر عمومی رهبران و افراد جامعه در سه نهاد خانواده، آموزشگاه‌ها و جامعه پرورش می‌یابند.

  خصوصیات ذاتی، قیافه ظاهری و رفتار فردی درمجموع نیز در تشکل و تکامل شخصیت رهبران نقش ایفا می‌کند.

 خصلت: که مجموعه از صفات اخلاقی متناسب به اوضاع‌واحوال جامعه‌یی که در آن زنده‌گی دارد.

  و آن عده خصایل عام بشری که در جهان پذیرفته شده‌اند، را باید دارا باشد و آن را رعایت کند.

 آگاهی: دریکی از رشته‌های علوم، بهتر است علوم اجتماعی تحصیل داشته باشد. اطلاعات و معلومات لازم در زمینه وضعیت کشور، منطقه وجهان داشته باشد. به همین سبب لازم است به گونه دایمی مطالعه کند.

 تجربه: حد اقل ده سال در اداره دولت و یا بخش‌های از سازماندهی نهادهای اجتماعی کار کرده باشد.

  تجربه را نیز می‌توان در وجود دیگران از طریق مطالعه و روابط با شخصیت‌های مؤثر و نهادها، نیز آموخته می‌تواند.

 تعهد: به آرمان‌های ملی، اعتلا و ترقی و رفاه مردم و با مردم بودن یعنی در برابر آن‌ها با مسئولیت پذیری برخورد نماید به عهد خود وفا و پابندی داشته باشد. آنچه در توان دارد به آن توجه کند و به مردم نیز همان را وعده دهد، از عوام فریبی، سخن پراگنی و... دوری کند.

 صداقت: صداقت و صادق بودن در همه امور برای برخی سیاستمداران مشکل می‌نماید. ولی رهبران بزرگ آن را داشته‌اند و اگر خوب دقت کنیم خیلی ساده هم است. آن این که هر مسأله داغ زنده گی مردم را با مردم در میان گذاشته‌اند، منطق و دلیل برای اجرا وعدم اجرا و مدت زمان اجرای آن را گفته‌اند و مردم از آن حمایت کرده و اینان رهبران محبوب مردم شده‌اند. در تحت شعور اجتماعی نوعی فهم عمیق وجود دارد اگر دانستند در پی فریب و دفع الوقت و سمتگیری به جانبی و... هستند حتا ناخودآگاه ترک کرده و یا حد اقل تائید نمی‌کنند. صداقت نورم اخلاقی است ولی سیاست بدون صداقت با مردم، سیاست را غیراخلاقی ساخته باعث انزجار و نفرت مردم می‌شود.

 استعداد و پشتکار: رهبر هر قدر مستعد باشد بهتر است، هوش سرشار که از دانش، بینش و سنجش اش نمایندگی می‌کند را داشته باشد.

  دانش برای قدرت تفکیک یعنی جدا کردن مسایل یکی از دیگر و جلوگیری را خلط مسایل، بینش برای این که محدودالفکر و سختگیر نباشند بلکه برعکس با دید وسیع و بصیرت به مسایل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نظامی و... بنگرد.

  سنجش: یکی از مسایل مبرم برای رهبران سنجش است سنجیده قدم گذاشتن بیشتر محاسبه وضعیت و محاکمه وضعیت می‌خواهد.

 هر گاه رهبر مستعد دارای بینش و سنجش لازم باشد ولی پشتکار نداشته باشد و خود را وقف مردم و خدمت گذاری شبانه روزی نکند این‌ها در حد خودشان تأثیر نسبی خواهد داشت.

  درک، اراده و احساس:

 درک رهبر در لحظه حساس از مسأله‌یی می‌تواند با مجموع دیگر از خصوصیات متذکره در تصمیم گیری نقش ارزنده‌یی را ایفا کند. رهبر باید قدرت تصمیم گیری داشته باشد و با درک و درایت لازم به‌خصوص در لحظه حساس، که بتواند تصمیم بگیرد.

 اراده ــ رهبر نباید اراده گرایی مطلق باشد اما قدرت اراده برای اداره امر ضروری است. اراده در امور سیاسی، اجتماعی و اقتصادی.

 استقامت ــ ایستاده‌گی در برابر حوادث، همانا استقامت رهبراست البته به آنچه از نظر عقل، باور و تعهد به آن پابند است.

 کاردانی ــ یکی از شیوه‌های رهبری و مدیریت مدرن دارا بودن قابلیت‌ها و مهارت‌های لازم است که برای آوردن سهولت در کارها امر ضروری به شمار می‌آید مهم این است که جریان پیچیده بروکراسی موجود که تقریباً همه جوامع را در برگرفته آسان سازد و راه حل‌های کوتاه را دریابد.

 فضیلت: برجسته‌ترین فضیلت آزادگی است و این در اثر آن به دست می‌آید که دانش و آگاهی فزونی یابد. این رهایی درونی سبب رهایی برونی و باور به آن می‌گردد آرامش روحی، اتکا به نفس از فضایلی‌اند که رهبران باید و باید آن را داشته باشند.

 تحمل گذشت و حوصله مندی: با آن که تحمل گذشت و حوصله مندی عناصر خیلی شخصی وجود شخصیت است و جز کرکتر ولی سیاستمدار و رهبر باید این ویژه‌گی ها را در خود بپروراند. تحمل در برابر ناملایمات، اپوزیسیون و فشارها.

 گذشت در موقع اقتدار و قدرت به‌خصوص در برابر حریفان از مسایل عمده در خصوصیات رهبران به شمار می‌رود. رهبر نباید انتقام جو و کینه ورز باشد. با گذشت و مسامحه در برابر رقیبان برخورد کردن ویژه‌گی رهبران بزرگ است.

 حوصله مندی در برابر نظریات، شنیدن مخالف و موافق در تحقق اوامر از بردباری و حوصله مندی رهبر نمایندگی می‌کند. رهبر باید قدرت فرمانروایی و فرمان‌برداری داشته باشد.

 رهبر در تفکیک پدیده‌های زشت و زیبا، کمیک و تراژیک، احساسی و عقلی باید از درایت خاص برخوردار باشد. دریافت رابطه و نتیجه گیری از آن‌ها را بداند.

 سه عنصر عقب گرایی، محافظه کاری و طرفدار حرکت پیش رونده تکاملی جامعه از عناصر مهمی‌اند که غرض انکشاف و توسعه جامعه رهبر خصوصیت اولی و دومی را کنار زده و به حرکت پیش رونده و تکاملی جامعه با نگاه آینده نگرا و ژرف بپردازد.

  این نگاه رهبر در ماهیت امر نقش شخصیت وی را در برهه معینی از تکامل جامعه برجسته می‌گرداند.

  با در نظر داشت این همه خصوصیات و پرورش سجایای که ذکر آن با اختصار به عمل آمد، رهبر و رهبریت جامعه، زمینه‌های رشد سالم جامعه را ببار می‌آورد و سیستمی را می‌تواند بیافریند و مدیریت کند که سطح مسئولیت پذیری و پاسخگویی را در مدیریت کلان اجتماعی تأمین نماید و برای به وجود آوردن نظام عادلانه و برآورده کردن عدالت اجتماعی مثمر ثمر باشد. علاوه بر همه این خصوصیات به گونه خاص‌تر می‌توان سنت جلیل عیاری را به صفت یکی از شاخص‌های اخلاقی به‌طور مشخص جامعه ما نیز باید دارا بود و رعایت کرد. مردم از این گونه منش استقبال می‌کند و خوش دارند رهبران شان از خود گذر با قول و قرار و دارای صفات جا افتاده و ملی خودشان باشد.

 در اخیر شایان ذکراست که این خامه بنا بر خواست جمعی از عزیزان تهیه شده و کاستی‌های آن به سبب تعجیل قابل اغماض می‌باشد.

 ۱۶ ضلعی‌یی که در ذیل ترسیم شده فشرده همین خامه برای سهولت دریافت است.

 

06.05.2017

 

 16 ـــ ثور ــ 1396 کابل