ناآرامی های سوریه در مارس ۲۰۱۱ شروع شد و با آغاز سال ۲۰۱۲ این شورش به جنگی میان سوریه و گروه های تکفیری تبدیل شد. از سوی دیگر برخی مردم نیز به دلیل حفظ جان خود ناچار به مهاجرت و دوری از مناطق تحت کنترل داعش شده اند.حضور داعش در منطقه بر وخامت اوضاع افزود. به نگاهی در کل حدود نیمی از کل جمعیت سوریه به دلیل جنگ دست به مهاجرت زده اند. در این میان در اثر جنگ پنج ساله در سوریه حدود 4,5 میلیون شهروند سوری از خانه‌های خود گریخته و داخل کشور آواره شده‌اند.در بعد دیگری گفته می شود که بر اساس آمار سازمان ملل با توجه به آمار ثبت شده و ثبت نشده  حدود چهار و نیم تا شش میلیون نفر از آوارگان سوری به خارج رفته اند. در این میان پناهندگان مربوط به مناطق درگیری شامل جبهه شرقی، جبهه شمال غرب، جبهه مرکزی و جبهه جنوبی هستند و جمعیت حاضر در این مناطق عمدتا مناطق سنی نشین است.در این بین سوری هایی از مناطق شمالی وارد خاک ترکیه شده و در اطراف مرزهای ترکیه از جبل ترکمان و جبل اکراد تا مرزهای شمالی متمرکز شده اند. در این راستا باید پرسید تهدیدها و فرصت های پناهندگان سوری برای ترکیه چیست ؟

تهدید ها پناهندگان سوری برای ترکیه:

در بعد اقتصادی ترکیه تا کنون میلیاردها دلار برای پناهندگانی که برای این کشور وارد شده و جهت رفتن به کشور ثالث در این کشور اقامت گزیده اند کمک کرده است. از نگاه دولت ترکیه و رجب طیب اردوغان ترکیه از سال ۲۰۱۱ ده میلیارد دلار خرج آوارگان کرده است و با افزایش حجم آوارگان در سال 2016، هزینه اردوگاه های آوارگان بیشتر خواهد شد.  در این بین باوجود اینکه ۲۲ اردوگاه برای پناهندگان در ترکیه در نظر گرفته شده است، حدود ۸۵ درصد از پناهندگان سوری در خارج از این اردوگاه ها و در شهرهای مختلف روزگار می گذرانند و این امر و افزایش تعداد پناهندگان گاه موجب افزایش قیمت مسکن و مواد غذایی در مناطقی از ترکیه شده و بر تنش حاکم بین پناهندگان و شهروندان افزوده است. در واقع صرف هزینه های بیشتر، ضربه خوردن توریسم در مناطق حضور پناهندگان و افزایش پیامدهای ناگوار اجتماعی، فرهنگی و امنیتی ناشی از حضور پناهندگان سوری مورد توجه ترکیه بوده است. در این بین باید توجه داشت که با وجود تعهد اتحادیه اروپا ( برای ساماندهی پناهجویان سوری در ترکیه و کنترل بیشتر این کشور بر مرزهای خود  این کشور کمک 3 میلیارد دلاری  برای کمک به پناهندگان را کافی ندانسته به جای آن 5 میلیارد دلار کمک درخواست کرده است. اما علیرغم در خواست ترکیه مقامات اروپایی هم اعلام کرده اند قادر به پرداخت 5 میلیارد دلار به ترکیه نیستند. در همین راستا رهبران ترکیه سازمان ملل متحد و کشورهای دیگری به باد انتقاد گرفته اند و آنها را به خودداری از بر عهده گرفتن بخشی از مسئولیت پذیرفتن آوارگان و متوقف ساختن بمباران های روسیه متهم می کنند. این امر در حالی است که دولت آنکارا انتظار دارد در بحبوحه در تازه‌ترین موج مهاجرت، 600 هزار آواره سوری وارد مرزهای این کشور شوند. در بعد دیگری ترکیه نگران ورود اعضای گروه‌های افراطی‌اسلامگرا یا کردهای سوری به همراه آوارگان به این کشور است. در واقع تا زمانی که اعضای گروه‌هایی مثل جبهه النصره علیه بشار اسد می‌جنگند، ترکیه هیچ مشکلی با آن‌ها ندارد، اما همیشه اینگونه نیست. همچنین باید توجه داشت که با توجه به فراهم شدن بسترهای موجود در کمپ های آوارگان این مراکز میتواند به محلی برای فعالیت و نیروگیری گروه های تروریستی ضد ترکیه ای تبدیل شود.

 در بعد دیگری از ابتدای سال جاری سیل آوارگان و پناهجویانی نگرانی‌ها در زمینه آینده امنیت اروپا را به حداکثر رسانده است. افزایش جمعیت پناهجویان در خاک اروپا و نفوذ گروه‌های تندرو به این کشورها در کنار بار سنگین میزبانی از جمعیت رو به رشد پناهجویان باعث نگرانی شدید اروپا شده است. در واقع آوارگان اروپایی عمدتا مبدا حرکت آن ها خیلی کمتر از سوریه به سمت اروپا بوده و عمدتا از ترکیه به سمت اروپا حرکت کرده اند. بنابراین برخی معتقدند ممکن است برخی از عوامل داعش در بین آنها حضور داشته باشند. در واقع دولت های عضو شینگن در اتحادیه اروپا می خواهند به هر ترتیبی بحران را از مرزهای خود دور کنند.در این بین نگرانی اروپا از افزایش سیل پناهجویان به‌عنوان اصلی‌ترین تهدید کنونی برای اتحادیه اروپا در حالی است که از منظر اروپایی ها عملکرد نادرست ترکیه موجب گسیل پناهندگان به اروپا شده است و این امر به نوبه خود میتواند پیامدهایی منفی بر روابط ترکیه با اعضای اروپایی داشته باشد.

فرصت های پناهندگان سوری برای ترکیه:

معمولا پناهندگان در هر کشوری به ویژه در شرایط جنگی می توانند مورد بهره برداری کشورهای میزبان قرار ‌گیرند. ترکیه از گذشته از پتانسیل پناهندگان برای یارگیری بین اقشار جوان آواره ها، حضور در گروهای مورد نظر خود، آموزش و اعزام برای مقابله با دولت مرکزی دمشق بهره برده است. چنانچه در سالهای گذشته آوارگان در مرزهای شمالی (ترکیه) بهانه ای برای عبور و مرور نیروهای شورشی اعم از ارتش آزاد و وسایل آن ها و جبهه النصره و داعش که در آن مناطق عمدتا لجستیک نیروهای شورشی از آن جا به بهانه حضور آواره ها امکان تردد پیدا می کند. گذشته از این ترکیه از قبل تلاش کرده است تا از پناهندگان به عنوان ابزاری برای چانه زنی و بهره گیری از اطلاعات، دریافت کمک های اقتصادی سیاسی امنیتی و... از نهادهای بین المللی و از نهادهای مرتبط با موضوع آوارگان از برگه آوارگان استفاده ‌کند. این امر در حالی است که در سالهای گذشته توجه به پناهندگان به عنوان نیروی کار ارزان توسط بخش هایی در ترکیه مد نظر بوده است.

در بعد دیگری اتحادیه اروپا با بدترین بحران آوارگان پس از جنگ جهانی دوم روبرو شده است. بر اساس آمارهای آژانس مرزی اروپا "فرانتکس"، بیش از 1.83 میلیون مهاجر در سال 2015 میلادی وارد مرزهای اروپا شده اند. در این بین از نگاهی بسیاری اتحادیه اروپا فرصت کمی دارد تا بحران مهاجرت را کنترل کند و در غیر این صورت با فروپاشی منطقه شنگن روبرو خواهد شد. در این شرایط در حالی که ناتو موافقت کرده است تا کشتی های جنگی را در دریای اژه مستقر کند تا با بحران مهاجرت مقابله نماید، رجب طیب اردوغان رسما اتحادیه اروپا را تهدید کرد که میلیون ها مهاجر را که هم اکنون در ترکیه به سر می برند، به سوی کشورهای اروپایی سرازیر خواهد کرد. در واقع باید توجه داشت ترکیه نقش مؤثری در تسهیل موج مهاجرت مردم سوریه به اروپا دارد و می تواند تهدیدات خود در مورد ارسال پناهندگان به اروپا را تا حدی عملی کند. از نگاه مخالفان پناهندگان سوری  همواره به عنوان اهرمی برای معامله با اروپا از سوی ترکیه مورد استفاده قرار گرفته است و ترکیه همچنان تلاش کرده است تا با این برگه به دنبال حامیانی برای ایجاد منطقه حائل امن (برای نگهداری از پناهندگان سوری در خاک سوریه) و بهره برداری های  سیاسی و امنیتی خود و گروه های هوادار سوری خود باشد. در این بین به نظر میرسد ترک ها تلاش میکنند تا از پناهندگان در جهت افزایش فشار تبلیغاتی و سیاسی به غرب در جهت اجازه به آنکارا برای ایجاد منطقه حائل در شمال ترکیه، جلب کمک های مالی گسترده تر از اروپا و آلمان، شروع جدید روند مذاکرات ترکیه و اتحادیه اروپا بر سر عضویت در اتحادیه و مشارکت های دو جانبه، عدم توجه اروپا به مشکلات درون ترکیه از جمله نقض حقوق بشر در این کشور ، بحران کردها محدوديت آزادي بيان در ترکيه، حمایت بیشتر غرب از گروه های میانه رو سوری هوادار ترکیه، ایفای نقش بیشتر در هرگونه روند صلح، محکوم کردن روسیه و ایران در همراهی با دولت  سوریه  و.. بهره ببرند.