چنان معلوم می‌شود که اردوی ترکیه در ولایت اِدلِب در جریان یکماه وارد معادلهٔ پیچیده و خطرناکی شده است. اردوی ترکیه در پهلوی اینکه در چند قدمی تقابل دوباره با اردوی ملی سوریه قرار دارد، فعلاً با تروریستان که مورد حمایت اردوغان قرار داشت هم وارد تبادل راکت و جنگ شده است. پیچیدگی جنگ ترکیه در سوریه از آنجا بیشتر شد که اخیراً یکی از گروه‌های افراطی وفادار به اردوغان، در مخالفت با اقدامات اخیر نیروهای ترکی در اِدلِب، دست به حملات راکتی بالای نیروهای ترکیه نمودند. در این حمله دو سرباز ترکی کشته و یکی دیگرشان زخمی گردید. این حمله همچنان نمایانگر جبههٔ جدید جنگی بر علیه اردوی ترکیه در ولایت اِدلِب می‌باشد و خطرهای بیشتر را متوجه آن‌ها نموده است.

 ترکیه تا حالا در حمایت از شورشی‌های افراطگرای اسلامی در اِدلِب بر علیه اردوی ملی سوریه، حدود ٧٠ سرباز خود را از دست داده است، اما اینکه از سوی تروریستان مورد حمایت خود هم نیش زده می‌شود و کنترول بالای اوضاع را از دست می‌دهد را تا حالا انتظار نداشته است.

 ترکیه با تجاوز نظامی بر سوریه در ولایت اِدلِب، در صف واحد با گروه‌های رادیکال اسلامی همچو حیات تحریر الشام، تنظیم حراس الدین و ... بر علیه اردوی سوریه، الی امضای موافقت‌نامهٔ مسکو-انقره به تاریخ ۵ مارچ، جنگ می‌نمود. بعد از امضای موافقت‌نامه دست از حمله بر اردوی سوریه برداشت اما گروه‌های افراطی وفادار به اردوغان عملاً با موافقت‌نامه ۵ مارچ مخالف‌اند و در زمینه توقف جنگ، از اردوی ترکیه هدایت پذیر نیستند.

 ترکیه در موافقت‌نامه ۵ مارچ متعهد به بازگشایی شاهراه ام-۴ سوریه، انجام گزمهٔ مشترک با پولیس نظامی روسیه و دور سازی عناصر افراطی از این منطقه، می‌باشد. این شاهراه شرق و غرب سوریه را مخصوصاً شهر صنعتی حلب را با شهر و پورت تجارتی لتکیا وصل می‌نماید. این شاهراه برای سوریه دارای ارزش ستراتیژیک می‌باشد و قرار بود طبق موافقت‌نامهٔ مسکو، توسط گزمهٔ مشترک پولیس نظامی روسیه و نیروهای نظامی ترکیه کنترول شود؛ اما گروه‌های افراطی اسلامی وفادار به اردوغان از پذیرش هدایت اردوی ترکیه سرباز زدند و پس از اولین گزمهٔ مشترک ترکیه و روسیه، دوباره به شاهراه حمله نموده آن را مسدود نمودند. نه تنها این بل پنج روز پس از آن بالای پوسته‌های اردوی ترکیه نیز حمله راکتی نمودند و به شکار چریکی سربازان ترکی برآمدند. وزیر دفاع ترکیه هم مسئلهٔ مخالفت جنگ‌طلبانهٔ گروه‌های افراطی را طی کنفرانس خبری تأیید نموده است.

 خلاصه همین‌که ترکیه با امضای موافقت‌نامهٔ مسکو و تعهد اش مبنی بر بازگشایی شاهراه ام-۴ با گروه‌های افراطی تحت حمایه اش وارد تقابل نظامی شده است. از سوی دیگر اگر ترکیه بر تعهدات اش در موافقت‌نامهٔ مسکو کوتاهی نماید پس دمشق در همکاری با نیروهای روسیه، دوباره عملیات بازگشایی شاهراه ام-۴ و نابود سازی گروه‌های هراس افگن را در یکی دو هفتهٔ دیگر به راه می‌اندازد.

 در عین حال، انقره هم با اعزام حدود ٩۵٠٠ نیرو و ١۵٠٠ ماشین محاربوي و ایجاد ۴۴ پوستهٔ نظارتی، خلاف موافقت‌نامهٔ مسکو عمل نموده است. قابل ذکر است که موافقت‌نامهٔ مسکو برای احیای تفاهمنامهٔ سال ٢٠١٨ مسکو-انقره صورت گرفت چون ترکیه با تجاوز نظامی و دفاع از گروه‌های افراطی در اِدلِب، عملاً خلاف تعهدات قبلی خود عمل نموده است. از این‌رو مسئله پاک‌سازی و نابود سازی و یا هم خلع سلاح سازی گروه‌های اسلامی افراطی در موافقت‌نامهٔ مسکو از سوی پوتین و اردوغان از سر گرفته شد.
انقره در روزهای اول تجاوز و جنگ با اردوی سوریه و تلف شدن بیشتر از ۶٠ سرباز اش، به گونهٔ ناسنجیده آمادگی جنگ علیه روسیه در سوریه را نیز اعلام نمود و از ایالات متحده و ناتو طی جلسهٔ اضطراری خواهان کمک و همسویی نظامی شد؛ اما ایالات متحده و ناتو جنگ و تجاوز ترکیه بر سوریه را خارج از اصول پیمان ناتو یافته به آقای اردوغان تنها تسلیت گفتند. از این‌رو اردوغان چارهٔ به‌جز از رفتن به مسکو، پذیرش شروط و توقف جنگ با سوریه را نداشت. باید بدانیم که پرستیژ سیاسی و موقف قدرت بزرگ ترکیه از برای جنگ ناکام اش در اِدلِب، به تهدید جدی روبروست، این خاطر اردوغان از سوریه فرار نمی‌تواند یا باید جبران نماید و یا هم تغییر جهت نماید. تحلیل ما این است که اردوغان و دولت ترکیه فعلاً دو راه در پیش دارند:

 -     در بدل حضور نظامی و نقش فعال سیاسی در سوریه، با روسیه، سوریه و ایران در صف واحد قرار گرفته بر علیه تروریستان اقدام می‌کند و پروسهٔ صلح سوریه را تقویه می‌نماید.

 -    همچو گذشته در جنگ سوریه، به دفاع نظامی از گروه‌های افراطی اسلامی ادامه داده و آمادهٔ انتقال تابوت‌های بیشتر سربازان خود به ترکیه می‌شود. در این صورت قابل ذکر می‌دانم که این بار شاید شاهد دریافت جواب جدی سیاسی، اقتصادی و نظامی از سوی روسیه نیز خواهد شد، زیرا پس از موافقت‌نامهٔ مسکو، راه حل دپلوماتیک چندان باقی نمانده است و همچنان پیام پوتین در جریان ملاقات اش با اردوغان در این زمینه روشن بود.

 به‌عنوان آخرین سخن، قسمی یا یادآور شدیم، سوریه تا یکی دو هفتهٔ دیگر عملیات بازگشایی شاهراه ام-۴ را از منطقهٔ جسر الشغور آغاز می‌نماید و آمادگی‌های جدی نظامی را در اطراف این منطقه نیز گرفته است. حالا دیده شود که ترکیه کدام یکی از راه‌های فوق‌الذکر را انتخاب می‌نماید!

 

علی سمیع

 نامزد دوکتورای اقتصاد جهانی

 پوهنتون کوروینوس بوداپست