قسمت اول

بعد از جنگ جهانی دوم بایست در اروپا تغییرات زیادی به وجود می‌آمد و کار وسیع بازسازی انجام می‌یافت که این کار خواهان همکاری مشترک بین کشورهای اروپائی بود. در آغاز با ایجاد سازمان‌های مختلف دست زده شد که اولین آن سازمان زغال سنگ و فولاد می‌باشد که در سال ۱۹۵۱ به اساس پیمان پاریس از شش کشور فرانسه، آلمان غرب، ایتالیا و سه کشور بنلوکس (هالند، بلجیم و لوکزامبورگ) متشکل بود و تا سال ۲۰۰۲ فعال بود بعداً حذف شد زیرا این پیمان برای ۵۰ سال بمیان آمده بود. البته این پیمان در سال ۱۹۵۲ مورد تطبیق قرار گرفت.

در سال ۱۹۶۷ به اساس پیمان روم سازمان انرژی اتمی (یک سازمان بین‌المللی است که استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی را تشویق و ترویج می‌نماید.) و سازمان اقتصادی (بازار مشترک اروپائی) پا به عرصه وجود گذاشت و دادوستد تمام مواد و تجارت در بین کشورهای عضو آزادانه صورت می‌گرفت.

تمام کشورهایی که عضو بازار مشترک بودند، عضویت سازمان زغال سنگ و فولاد و سازمان انرژی اتمی را هم کسب می‌کردند. روی همین ملحوظ هر سه سازمان را باهم مدغم نمودند و اسم کشورهای مشترک‌المنافع را بالای آن گذاشتند. با ایجاد کشورهای مشترک‌المنافع همکاری‌های متقابل بین کشورهای عضو توسعه یافت طور مثال به‌طور آزادانه رفت و آمد اتباع در داخل کشورهای اتحادیه را می‌توان نام برد. از آنجائی که تعداد اعضای کشورهای مشترک‌المنافع روبه افزایش بود در سال ۱۹۹۳ در پیمان ماستریخت (هالند)[مذاکرات در سال ۱۹۹۱ آغاز در سال ۱۹۹۲ پیمان امضا و از اول نوامبر ۱۹۹۳ مرعی الاجرأ شد.] نام اتحادیه اروپائی را برایش انتخاب نمودند. قابل تذکر است که در سال ۱۹۹۷ پیمان آمستردام به امضای ۱۵ عضو اتحادیه رسید و به اساس آن اقدامات جدید به‌منظور همگرایی بیشتر (پذیرش بیشتر کشورهای اروپائی) به عمل آمد.

اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۴ با الحاق ۱۰ عضو جدید از کشورهای اروپای شرقی توسعه یافته و اتحادیه ۲۵ کشوری را به وجود آوردند بعداً در سال ۲۰۰۷ بلغاریا و رومانیا هم به اتحادیه پیوستند. در پیمان لیزابن در ۲۰۰۹ بعضی تغییرات در تشکیلات آن هم به وجود آمد.

پس از پایان جنگ سرد در دهه ۹۰ شاهد تحولات بسیار گسترده در اروپا وجهان گردیدیم. دیوار برلین برداشته شده و مرزبندی بین کشورهای اروپای شرقی و غربی کمتر شد. کشورهای بازار مشترک اروپا با فروپاشی سیستم سوسیالیزم در اروپای شرق سیاست شان را تغیر داده و همگرایی را در سیاست خارجی‌شان اولویت دادند. با امضای پیمان ماستریخت، اتحادیه اروپائی تشکیل شد و جانشین کشورهای مشترک‌المنافع اروپا گردید. با ایجاد اتحادیه اروپا برای اولین بار مفهوم تبعه اروپائی به وجود آمد. همکاری‌ها بین اعضای اتحادیه در امور مالی، اقتصادی، سیاست خارجی، همکاری در امور قضائی و امنیت داخلی کشورهای عضو افزایش یافت.

بزرگ‌ترین سمبول یکپارچگی اتحادیه اروپا پول مشترک شان یعنی ایورو (€) در جهان است که از سال ۲۰۰۲ ابتدا در ۱۲ کشور عضو مورد استفاده قرار گرفت. ایجاد پول مشترک ایورو در وحدت سیاسی و رشد اقتصادی اروپا کمک قابل ملاحظه نمود.

اتحادیه اروپا تا حال هفت مرتبه توسعه یافته و فعلاً تعداد آن به ۲۸ عضو می‌رسد و این کشورها تقریباً ۵۰۰ ملیون نفر نفوس دارد. در سال ۲۰۱۵ مذاکرات با یک عده از کشورهای دیگر به‌منظور پذیرش آن‌ها به عضویت اتحادیه اروپا جریان دارد.

قبل از این که پول مشترک اروپا (یورو) در اروپا به گردش درآید، اکثراً دالر معتبرترین پول در جهان بود و در تبادلات مالی بلندترین جا را نظر به دیگر پول‌ها داشت. بر علاوه کشور امریکا هم از نظر اقتصادی یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا به‌حساب می‌رفت. الی اخیر قرن بیستم امریکا نقش (واحد پولی برتر) را در عرصه مبادلات بین‌المللی ایفاء می‌کرد و تا آن زمان هیچ واحد پولی دیگر نتوانسته بود با دالر به‌طور جدی رقابت نماید. دالر پولی بود که فقط به امریکا یا غرب اختصاص نداشت بلکه در تمام نقاط جهان دارای ارزش بوده و حتی بسیاری از معاملات محلی در برخی از کشورها توسط آن انجام می‌گرفت. در نخستین سال‌ها بعد از جنگ جهانی دوم پوند استرلینگ تا حدودی رقیب دالر محسوب می‌شد ولی به‌زودی نقش پوند در مبادلات بین‌المللی کاهش یافت. در سال‌های هشتاد افزایش حجم مبادلات تجارتی با استفاده از مارک (المان) و ین (چاپان) باعث قدرت این فرضیه گردید و نظام پولی جهان سه قطبی شد. نظامی که دالر، مارک و ین سه رأس آن را تشکیل می‌دادند. ولی با به وجود آمدن یورو مارک از چلند خارج شد و روند استفاده از ین (جاپان) هم ضعیف گردید که درین دهه در اوایل دوباره شاهد برجسته شدن نقش دالر امریکایی در نظام پولی جهان بودیم اما باگذشت زمان، واحد پول مشترک اروپا (یورو) نقش وسیع‌تر را به خود اختصاص داد. اکنون نظام پولی جهان دو قطبی گردیده است.

اینکه واحد پول یک کشور در سطح بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد برای آن کشور منافعی بزرگ را به همراه دارد. به‌طور مثال در قسمت قرضه‌های خارجی با مصارف کمتر و معاملات تجارتی.

نقش روز افزون یورو در معاملات اقتصادی باعث گردید که این واحد پولی رقیب بزرگ دالر محسوب گردد. فعلاً یورو نقش ارزنده را نسبت به دالر در جهان دارا می‌باشد.

با به جریان افتادن یورو، اروپا به‌سوی تشکیل یک بازار بزرگ مالی گام برمی‌دارد که در شرایط فعلی کشورهای عضو اتحادیه اروپا سهم قابل ملاحظه در تجارت جهانی دارند و از همین رو بازار سرمایه، اتحادیه اروپائی ظرفیت فراوان برای جذب سرمایه داران بین‌المللی دارد که می‌توان از طریق یورو، به امکانات سرمایه گذاری در جهان دست یابد؛ که گفته می‌توانیم سهم اتحادیه اروپا و امریکا در اقتصاد جهان و تجارت جهان کما بیش بیک اندازه است. نقش بیشتر واحد پولی اروپا در معاملات اقتصادی ضرر بزرگ به اقتصاد امریکا شمرده می‌شود.

پس سؤال خلق می‌گردد که: آیا امریکا این همه خساره اقتصادی را که با به وجود آمدن یورو بر منافع اش وارد گردیده دست کم خواهد گرفت و یا آن را نادیده می‌گیرد؟

آیا امریکا من‌حیث کشور بزرگ سرمایه‌داری از نقش رهبری خود در امور اقتصادی جهان به نفع کشورهای اروپائی چشم پوشی خواهد نمود؟

جواب این سؤالات را در ادامه این نوشته در آینده به بررسی خواهم گرفت.

قسمت دوم:

اینکه چرا و چگونه اتحادیه کشورهای اروپایی به وجود آمد در قسمت اول این مبحث مورد بررسی قرار گرفت. همچنان در بخش اول بر علاوه تشکیل و ساختار این اتحادیه، در رابطه با پول مشترک کشورهای اتحادیه اروپایی نیز معلومات ارایه گردید که پول مشترک اروپایی (یورو) تا کدام اندازه به نفع این اتحادیه بوده و کدام کشورها با موجودیت آن متضرر شده‌اند.

در قسمت دوم٫ اینکه آیا ایجاد اتحادیه اروپایی بالای کشورهای خارج از اتحادیه تأثیر گذار بوده و آیا بعضی از کشورها با ایجاد آن متضرر گردیده‌اند، مورد بررسی قرار می‌گیرد. درین بخش کوشش به عمل خواهد آمد تا چهار موضوع اساسی که تأثیر منفی بالای اتحادیه اروپا بجا گذاشته است بررسی گردد.

۱. بحران اقتصادی که در سال ۲۰۰۷ در امریکا آغاز گردید و تأثیرات ناگوار آن خیلی سریع وارد اروپا گردید و تا فعلاً هم کشورهای اروپایی به‌صورت کامل از بحران پولی که به تعقیب بحران قرضه (کریدت) دامن‌گیر این کشورها گردید، بیرون نشده و با آن هنوز هم دست و پنجه نرم می‌کنند.

۲. مسئله دوم که تأثیرات منفی بالای اتحادیه اروپا وارد نموده وضع امنیتی این کشورها درین اواخراست.

۳. سرازیر شدن سیل پناهندگان کشورهای جنگ زده و فقیر در اروپا.

۴. احتمال خروج انگلستان از اتحادیه اروپا.

با خصلتی که سیستم سرمایه داری و کشورهای صنعتی بزرگ دارند، آن‌ها همیشه در تلاش‌اند تا رشد اعظمی اقتصادی را دارا باشند و کشورهای فقیر و یا عقب نگه‌داشته شده را تحت نفوذشان داشته باشند.

الی دهه نود٫ کشورهای سرمایه داری (اروپای غربی، آمریکا و جاپان) با هم علیه دشمن مشترک شان یعنی کشورهای سوسیالیستی در رأس آن اتحاد جماهیر شوروی مبارزه می‌کردند. بعد از فروپاشی سیستم سوسیالیستی در اروپای شرقی و تضعیف اتحاد شوروی سابق، سیاست شان را تغیر داده و کوشش همه جانبه نمودند تا با تلاش‌ها و راه‌های مختلف‌النوع این کشورها را به‌طرف جهان سرمایه داری جلب و بکشانند که این عمل آن‌ها از دو جهت برایشان مؤثر بود. از یک جهت آن‌ها دشمن ایدیولوژیک خویش را ضربه زده و نابود کنند و از جانبی دیگر کشورهای سرمایه داری بازار جدید اقتصادی برایشان دریافت نمایند. این عمل آن‌ها، منافع بزرگ را برای جهان سرمایه داری فراهم نمود. بر علاوه اینکه کشورهای اروپای شرقی بازار خوب برای اموال و تولیدات جهان غرب بود، با سرازیر شدن تعداد زیاد مردم این کشورها در اروپای غربی، در حقیقت نیروی کار ارزان نصیب کشورهای صنعتی بزرگ غربی گردید.

در دهه نود دیده می‌شود که اتحادیه اروپایی به رشد اقتصادی قابل ملاحظه نایل گردیده و بازار اقتصادی وسیع‌تر دریافت می‌کند. در حقیقت با فروپاشی کشورهای اروپای شرقی، کشورهای بزرگ صنعتی (اروپای غربی) بازار فروش تولیدات، منابع مواد خام، ساحات سرمایه گذاری و نفوذ سرمایه بیشتر بدست آوردند. از جهت دیگر پول مشترک اتحادیه اروپایی هم من‌حیث سمبول یک پارچه گی اروپا در جهان در وحدت سیاسی و رشد اقتصادی اتحادیه اروپایی کمک قابل ملاحظه نمود که ازین پیشرفت و موفقیت بعضی از کشورهای بزرگ صنعتی (چون آمریکا) چندان خوشنود نگردید زیرا سیستم جهانی سرمایه داری همه قوانین و تضادهای طرز تولید سرمایه داری را در خود انباشته است. به عباره دیگر اقتصاد جهانی سرمایه داری تضادهای مخصوص خود را دارد: تضادها در داخل خود این کشورها و تضادها بین کشورهای سرمایه داری درمجموع.

در عصر حاضر سیستم سرمایه داری وارد مرحله پیشرفته‌تر خود گردیده است که بنام سرمایه‌داری انحصاری یاد می‌گردد. انحصارات عبارت از شکل جدید سرمایه داری بوده، تراکم سرمایه یعنی نتیجه پیشرفت نیروهای مولده و مناسبات تولیدی سرمایه داری می‌باشد. علاوه بر آن تسلط انحصارات به معنی حاد شدن بیشتر تضادها بین نیروهای مولده و مناسبات تولیدی است. بزرگ‌ترین گروه‌های انحصاری که در مراکز امپریالیزم جهان واقع بوده و در ده‌ها کشور آسیا، افریقا، آمریکای لاتین و درین اواخر هم کشورهای اروپای شرقی صدها شعبه دارند، مجموعه اساسی محصولات را تولید می‌نمایند و در چهارچوب تمام سیستم سرمایه داری کشفیات اساسی و اختراعات را انحصار می‌نمایند.

منابع اساسی مواد خام و بازار فروش را در کنترول خود نگه می‌دارند و عملاً تمام وسایل پولی جهان سرمایه‌داری را کنترول می‌نمایند.

با ایجاد اتحادیه اروپایی قدرت و توانمندی کشورهای عضو اتحادیه من‌حیث بخشی از کشورهای سیستم سرمایه داری از نظر سیاسی و اقتصادی توانمندتر و بزرگ‌تر گردید که این توانمندی و بزرگ شدن کشورهای اروپایی بخصوص با به وجود آمدن پول واحد "یورو" ضربه بزرگ به منافع کشورهای بزرگ صنعتی - سرمایه‌داری خارج از اتحادیه بوده است.

به اساس خصلتی که این سیستم اقتصادی دارد، آن‌ها نمی‌توانند این ضربه بزرگ اقتصادی را دست کم گیرند. بناً زود و یا دیر باید دست به عمل می‌شدند.

ضربات اقتصادی که به کشورهای اروپایی به این ارتباط وارد گردید، در قدم اول٫ دو بحران سنگین کریدت و پول اروپا یکی پی دیگر بود که این بحران‌ها، اقتصاد این کشورها را کوچک‌تر ساخته و از چند سال بدین سو مانع پیشرفت اقتصاد این کشورها گردیده است. در اثر بحران پولی یورو در سال ۲۰۱۰، اتحادیه اروپایی نزدیک به فروپاشی بود که این بحران در اثر قروض هنگفت کشورهای چون یونان، اسپانیا، ایرلند و ایتالیا آغاز گردید در جریان این سال از اعتماد بالای پول مشترک اروپا "یورو" کاسته شد. تعداد بیشتر این کشورها با قروض هنگفت و کسر بودجه فوق‌العاده زیاد مواجه بودند که این پروسه اتحادیه اروپایی را به فروپاشی نزدیک می‌ساخت اما با مداخله متباقی اعضای اتحادیه اروپایی و بدست گرفتن تدابیر بی‌نهایت شدید (صرفه جویی در ساحات مختلف) همچنان به دست آوردن قروض و کمک‌های بین‌المللی توانستند تا این کشورها را از حالت سقوط نجات داده، ارزش پول یورو را دوباره ثابت سازند و مانع فروپاشی اتحادیه اروپایی در آن زمان گردند اما نظر به معلومات دست داشته، کشورهای اروپایی هنوز هم دارای کسر بودجه و قروض هنگفت‌اند؛ که بیرون رفت از آن کار بس دشوار بوده و امکانات زیاد می‌رود که اتحادیه اروپایی به بحران اقتصادی جدیدی کشانده شود زیرا هنوز هم کشورهای اروپایی قرضدار و دارای کسر بودجه‌اند.

رهبران کشورهای اتحادیه اروپایی معتقد اند که برنامه جدید٫ «یعنی کنترول مرکزی بودجه این کشورها» به‌طور جدی باید عملی گردد. در حقیقت این برنامه کوششی است که اروپا را از بحران پولی باید نجات دهد. این برنامه از جانب آلمان و فرانسه تأکید گردید درحالی‌که انگلستان من‌حیث کشور نیرومندتر اقتصادی با این برنامه تا حال مخالف بوده است. رهبران کشورهای اروپایی و رییس بانک مرکزی اروپا به این پلان خوش‌بینانه نگریسته و امیدواراند که این پلان از وقوع بحران‌های اقتصادی بعدی جلوگیری خواهد کرد. طور مثال: ایتالیا که در سال ۲۰۰۸ با بحران پولی مواجه گردید هنوز هم مشکلات اقتصادی این کشور حل نگردیده است. در سال ۲۰۱۵ در اثر کاهش سرمایه‌گذاری و سهم کمتر در ساحه تجارت در اروپا، سطح بیکاری درین کشور افزایش یافته است که به همین ترتیب کمسیون اروپایی این کشور را به بازسازی اقتصادی مشورت داده است. بر علاوه هرگاه سال‌های اول اتحادیه اروپا را با ده سال بعدی مقایسه نماییم٫ تولید ناخالص ملی در کشورهای اتحادیه اروپایی در سال ۲۰۰۷ بی‌نهایت رشد نمود (۳٫۶%) بعد از آن این رشد آهسته‌آهسته کمتر گردید. در سال ۲۰۰۸ رشد آن غیرقابل ملاحظه بود، در سال ۲۰۰۹ به‌اندازه ۲٫۵% کاهش یافت، در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ رشد آن به ۲% و ۱٫۷% رسید. در سال ۲۰۱۴ تولید ناخالص ملی تمام ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا به ۱۳.۹۵۸ میلیارد یورو می‌رسید.

مسئله بعدی که باعث فروپاشی اتحادیه اروپا می‌تواند گردد وضع امنیتی اروپا درین اواخراست. به اساس اطلاعات دست داشته با ورد پناهندگان تعدادی قابل ملاحظه از افراد گروه‌های تروریستی هم داخل اتحادیه اروپا گردیده‌اند که این خود باعث تشویش و نگرانی مردم و حکومت داران این کشورها گردیده است؛ که مثال برجسته آن از حوادث پاریس در نوامبر سال ۲۰۱۵ و حوادث ماه مارچ سال جاری در بلجیم یاد آور شد.

حوادث پاریس و بلجیم بیانگر این امراست که گروپ‌های تروریستی با سادگی در شهرهای اروپایی می‌توانند نفوذ کنند و به حملات تروریستی دست بزنند. این خود بیان می‌کند که اروپا به بحران امنیتی مواجه است. هر کشور عضو اتحادیه موظف است در قدم اول از اتباع خود حفاظت نماید. به اساس اظهارات فریزر کامرون رییس بخش آسیا در اتحادیه اروپا، اتحادیه برای احیای اعتبار خود باید توجه به سه نکته اساسی نماید.

۱. تأمین مرزها و تعین قوانین دقیق برای زندگی کردن و سفر در داخل کشورهای اروپایی.

۲. تقویت فرهنگ‌های مختلف از طریق آموزش و ایجاد زمینه‌های کار، تا مطمین گردد که اروپا به پایگاه ترویج و تقویت تروریزم مبدل نمی‌گردد.

۳. اجتناب از مداخله در امور کشورهای خاورمیانه و تلاش برای تبدیل آن‌ها به کشورهای شبیه غرب و تأمین منابع اولیه تروریست‌ها است.

در آینده نزدیک قسمت سوم و اخیر به نشر میرسد.